กรมพัฒนาที่ดิน ชูเมืองพร้าวโมเดลแก้ปัญหา“ชะล้างพังทลายของดิน”

พร้อมวางเป้าลดการชะล้างพังทลายของดินทั่วประเทศ 1 ล้านไร่/ปี

“พด.” ชูเมืองพร้าวพื้นที่ต้นแบบแก้ปัญหา “ชะล้างพังทลายของดิน” ด้วย “ระบบอนุรักษ์ดินและน้ำ” พร้อมหนุนเป็นโมเดลต้นแบบการในแก้ปัญหาขยายผลไปยังพื้นที่เสี่ยงทั่วประเทศ วางเป้าลดการชะล้างพังทลายของดินเพิ่มประสิทธิภาพการใช้น้ำในภาคการเกษตรทั่วประเทศ 1 ล้านไร่/ปี

ดร.อาทิตย์ ศุขเกษม รองอธิบดีกรมพัฒนาที่ดิน กล่าวว่าตามที่ ดร.ทวีศักดิ์ ธนเดโชพล อธิบดีกรมพัฒนาที่ดิน มีนโยบายเร่งขับเคลื่อนโครงการป้องกันการชะล้างพังทลายของดินและฟื้นฟูพื้นที่เกษตรกรรม ด้วยระบบอนุรักษ์ดินและน้ำในภูมิภาคต่าง ๆ เพื่อลดปัญหาชะล้างพังทลายของดินและอนุรักษ์ดินและน้ำและปรับโครงสร้างพื้นฐานของดินในแต่พื้นที่ให้เหมาะสมกับการเพาะปลูกพืช ตลอดจนช่วยรักษาระบบนิเวศดิน
(soil ecosystem) ให้เกิดการใช้ที่ดินได้อย่างยั่งยืนรวมทั้งยังช่วยพัฒนาฟื้นฟูพื้นที่เกษตรกรรมด้วยการบริหารจัดการน้ำอย่างเป็นระบบและใช้ประโยชน์อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุดอีกด้วยเนื่องจากปัจจุบันประเทศไทยมีพื้นที่ ที่มีการสูญเสียดินเกินกว่าระดับที่ยอมรับได้ (มากกว่า 2 ตันต่อไร่ต่อปี) ร้อยละ 24.38 ของพื้นที่ประเทศ และมีระดับการชะล้างรุนแรงถึงรุนแรงมากที่สุด ร้อยละ 10.02 ของเนื้อที่ประเทศ ซึ่งส่วนใหญ่กระจายอยู่ในพื้นที่ลาดชันสูง จากสถานการณ์ดังกล่าวหากไม่เร่งแก้ไขจะส่งผลกระทบต่อภาคเกษตรกรรมของประเทศในอนาคตได้

ทั้งนี้ พื้นที่ตำบลเขื่อนผาก อำเภอพร้าว จังหวัดเชียงใหม่ นับพื้นที่ต้นแบบที่ประสบความสำเร็จในแก้ปัญหาชะล้างพังทลายของดินด้วยระบบอนุรักษ์ดินและน้ำและพัฒนาฟื้นฟูพื้นที่เกษตรกรรมด้วยการบริหารจัดการน้ำ โดยสำนักงานพัฒนาที่ดินเขต 6 ร่วมกับสำนักวิศวกรรมเพื่อการพัฒนาที่ดิน และสถานีพัฒนาที่ดินเชียงใหม่ สำนักงานพัฒนาที่ดินเขต 6 เป็นผู้รับผิดชอบโครงการป้องกันการชะล้างพังทลายของดินฯ ในพื้นที่จังหวัดเชียงใหม่ เล็งเห็นถึงความสำคัญของการป้องกันผลกระทบต่อปริมาณน้ำในอ่างเก็บน้ำแม่งัดฯ เพื่ออำนวยประโยชน์แก่พื้นที่ชลประทานรวมทั้งสิ้น 435,700 ไร่ และลดปัญหาการขาดแคลนน้ำ จากความต้องการในการใช้น้ำด้านการเกษตรและอุปโภคบริโภคในพื้นที่โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาแม่กวงฯ ที่เพิ่มสูงขึ้น จึงได้กำหนดพื้นที่เป้าหมายในการจัดทำแผนแม่บทในลุ่มน้ำแม่งัดฝั่งตะวันตก อันเป็นส่วนหนึ่งของพื้นที่รับน้ำฝนของอ่างเก็บน้ำแม่งัดในเขตอำเภอพร้าว  จังหวัดเชียงใหม่ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาฟื้นฟูพื้นที่เกษตรกรรมด้วยการบริหารจัดการน้ำอย่างเป็นระบบและใช้ประโยชน์อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด และเป็นพื้นที่ต้นแบบแหล่งเรียนรู้การป้องกันการชะล้างพังทลายของดินฯ เพื่อนำไปขยายผลในพื้นที่อื่น ๆ ของประเทศต่อไป

“กรมพัฒนาที่ดินมีภารกิจสำคัญเกี่ยวกับการแก้ไขปัญหาทรัพยากรดินด้วยการพัฒนาที่ดินและอนุรักษ์ดินและน้ำ โดยเร่งรัดแผนงานให้สอดคล้องกับแผนยุทธศาสตร์ 20 ปี (พ.ศ. 2561 – 2580) ที่ได้กำหนดเป้าหมายลดการชะล้างพังทลายของดินทั่วประเทศ ไม่น้อยกว่า 20 ล้านไร่ภายใน 20 ปี (พ.ศ. 2561 – 2580) หรือประมาณ1 ล้านไร่/ปี ซึ่งปัจจุบันหลายพื้นที่ประสบความสำเร็จเป็นอย่างมาก เกษตรกรสามารถใช้ประโยชน์ที่ดินได้คุ้มค่ามากขึ้น ลดการสูญเสียหน้าดินที่เป็นประโยชน์ต่อการผลิตภาคการเกษตร และเก็บรักษาความชุ่มชื้นให้กับดินได้เป็นอย่างดี อีกทั้งเป็นการเพิ่มประสิทธิภาพการใช้น้ำในภาคการเกษตร ซึ่งทั้งหมดนี้ส่งผลให้เกษตรกรสามารถใช้ประโยชน์ที่ดินได้อย่างเหมาะสมตรงตามศักยภาพของพื้นที่ และยังช่วยเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร และเพิ่มรายได้ในครัวเรือนให้กับเกษตรกรอีกด้วย จากผลสำเร็จของโครงการนี้ จะนำไปเป็นโมเดลต้นแบบการแก้ปัญหาการ ชะล้างพังทลายของดินในพื้นที่เกษตรกรรมทั่วประเทศในอนาคต” ดร.อาทิตย์ กล่าว

ด้านนายนิลภัทร คงพ่วง ผู้อำนวยการสถานีพัฒนาที่ดินเชียงใหม่ กล่าวเพิ่มเติม ถึงขั้นตอนในการดำเนินโครงการฯ ว่าเริ่มจากการวิเคราะห์สภาพปัญหาของพื้นที่ ข้อมูลทางเศรษฐกิจและสังคม ประกอบด้วยข้อมูลทุติยภูมิและปฐมภูมิที่ได้จากการสำรวจภาคสนาม เพื่อให้ได้ข้อมูลที่เป็นปัจจุบันครอบคลุมประเด็นปัญหาของสภาพพื้นที่ ได้แก่ ข้อมูลสภาพการใช้ที่ดิน ระดับการเปลี่ยนแปลงของการใช้ที่ดิน ทรัพยากรน้ำ สภาพภูมิประเทศและสิ่งแวดล้อม ซึ่งมีความเชื่อมโยงกันทั้งด้านกายภาพ ด้านเศรษฐกิจและสังคม ผ่านกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน และการรับฟังความคิดเห็นของหน่วยงานในระดับพื้นที่ เพื่อนำข้อมูลมาประกอบการวิเคราะห์และจัดทำโครงการเพื่อป้องกันการชะล้างพังทลายของดินฯ ให้มีประสิทธิภาพถูกต้องเหมาะสม ลดอัตราการชะล้างพังทลายและกัดเซาะหน้าดิน และการตกตะกอนดิน อันเป็นผลมาจากการใช้ที่ดินไม่เหมาะสมบนพื้นที่ลุ่มน้ำแม่งัดฝั่งตะวันตก

โดยแบ่งพื้นที่ออกเป็น 3 ส่วน คือ 1) พื้นที่ต้นน้ำ ปรับพื้นที่ทำขั้นบันไดดินแบบต่อเนื่อง เพื่อปลูกพืช 2) พื้นที่กลางน้ำ จัดทำทำบ่อดักตะกอนดิน ทางลำเลียงและขุดลอกลำห้วย และ 3) พื้นที่ปลายน้ำ ปรับรูปแปลงนา
ให้เป็นผืนใหญ่และราบเรียบ รวมถึงระบบส่งน้ำด้วยโซล่าเซลล์ ปรับเปลี่ยนรูปแบบการปลูกพืชจากพืชไร่เป็นไม้ผล พร้อมถ่ายทอดเทคโนโลยีด้านการปรับปรุงบำรุงดินด้วยปุ๋ยหมักและน้ำหมักชีวภาพ ทำให้เกิดการพัฒนาที่ดินอย่างมีประสิทธิภาพและยั่งยืน และกำหนดมาตรการด้านการอนุรักษ์ดินและน้ำให้สอดคล้องกับสภาพปัญหาของพื้นที่และความต้องการของชุมชน เพื่อให้ได้เขตอนุรักษ์ดินและน้ำที่มีการบริหารจัดการเชิงระบบ พื้นที่การเกษตรสามารถใช้ประโยชน์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ และเกษตรกรสามารถใช้ที่ดินได้อย่างถูกต้องเหมาะสมตามศักยภาพของดิน

ปัจจุบันอำเภอพร้าว ประมาณร้อยละ 98 ประกอบอาชีพทางการเกษตร มีพื้นที่ทั้งหมด 798,308 ไร่ ทำการเกษตร 157,856 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 17.77 พืชเศรษฐกิจหลักสำคัญของอำเภอพร้าว ได้แก่ ข้าว มะม่วง และลำไย การขับเคลื่อนโครงการป้องกันการชะล้างพังทลายของดินและฟื้นฟูพื้นที่เกษตรกรรมด้วยระบบอนุรักษ์ดินและน้ำของกรมพัฒนาที่ดิน จึงมีความสำคัญอย่างมากกับประชาชนในพื้นที่อำเภอพร้าว รวมทั้งเป็นพื้นที่ต้นแบบแหล่งเรียนรู้การป้องกันการชะล้างพังทลายของดินและฟื้นฟูพื้นที่เกษตรกรรมด้วยระบบอนุรักษ์ดินและน้ำ และสอดคล้องกับยุทธศาสตร์การพัฒนาประเทศต่อไป