นักวิจัย ม.เกษตรศาสตร์ ค้นพบ “แมลงชีปะขาวปัญหา” (Tenuibaetis panhai) แมลงชีปะขาวชนิดใหม่ของโลก ที่จังหวัดกาญจนบุรี ราชบุรี เพชรบุรี เลย และเชียงราย

 นักวิจัย ม.เกษตรศาสตร์ ค้นพบ “แมลงชีปะขาวปัญหา” (Tenuibaetis panhai)

แมลงชีปะขาวชนิดใหม่ของโลก ที่จังหวัดกาญจนบุรี ราชบุรี เพชรบุรี เลย และเชียงราย

 

ทีมนักวิจัยมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ประกอบด้วย ดร. ชนาพร สุทธินันท์ (นักวิจัย) และ รศ.ดร.บุญเสฐียร  บุญสูง (อาจารย์ประจำ) ภาควิชาสัตววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ร่วมกับ  Dr. Jean-Luc Gattolliat สังกัด Museum of Zoology เมืองโลซาน สมาพันธรัฐสวิส ได้ค้นพบแมลงชีปะขาว Tenuibaetis panhai ชนิดใหม่ของโลก โดยพบในลำธาร จังหวัดกาญจนบุรี ราชบุรี เพชรบุรี เลย และเชียงราย สะท้อนให้เห็นถึงความหลากหลายทางชีวภาพ และทรัพยากรสัตว์น้ำในประเทศไทย

ดร. ชนาพร สุทธินันท์ เปิดเผยว่า สืบเนื่องจากตนได้ศึกษาความหลากหลายของตัวอ่อนแมลงชีปะขาววงศ์ Baetidae ในภาคตะวันตกและภาคใต้ของประเทศไทย และได้ค้นพบตัวอ่อนแมลงชีปะขาวชนิดใหม่ของโลก แมลงชีปะขาว Tenuibaetis panhai ในลำธาร จังหวัดกาญจนบุรี ราชบุรี เพชรบุรี เลย และเชียงราย ของประเทศไทย โดยงานวิจัยชิ้นนี้ได้รับทุนสนับสนุนจากศูนย์ความเป็นเลิศด้านความหลากหลายทางชีวภาพ (BDC-PG4-161004) และโครงการทุนเรียนดีวิทยาศาสตร์แห่งประเทศไทย

 

ลักษณะทั่วไปของแมลงชีปะขาว ถิ่นกำเนิด และลักษณะที่บ่งบอกว่าเป็นชนิดใหม่ของโลก

แมลงชีปะขาวสกุล Tenuibaetis Kang & Yang, 1994 (วงศ์ Baetidae) ถือเป็นรายงานครั้งแรกในประเทศไทย ทั่วโลกพบ 8 ชนิด แมลงชีปะขาวชนิดใหม่ มีลักษณะเด่นที่แตกต่างจากชนิดอื่นอย่างเห็นได้ชัด คือ การไม่พบตุ่มปีกคู่หลัง นอกจากนี้เมื่อวิเคราะห์ดีเอ็นเอบาร์โค้ดด้วยยีน COI เทียบกับชนิดอื่นพบว่ามีค่าระยะห่างทางพันธุกรรมระหว่างชนิดร้อยละ 17-27 นอกจากนี้ยังพบชนิดซ่อนเร้น (cryptic species) คือ Tenuibaetis cf. panhai sp. I และ Tenuibaetis cf. panhai sp. II ซึ่งได้จัดเป็น Molecular Operational Taxonomic Units (MOTUs) เนื่องจากสัณฐานวิทยาไม่แตกต่างจากชนิดใหม่อย่างชัดเจน จำเป็นต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมในอนาคต

สำหรับชื่อสามัญแมลงชีปะขาว และชื่อทางวิทยาศาสตร์ของแมลงชีปะขาวชนิดใหม่ของโลก คือ Tenuibaetis panhai Suttinun, Gattolliat & Boonsoong, 2022 โดยตั้งชื่อเป็นเกียรติแด่ ศ. ดร.สมศักดิ์ ปัญหา (ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย) ศาสตราจารย์วิจัยดีเด่นและราชบัณฑิต ผู้อำนวยการศูนย์ความเป็นเลิศด้านความหลากหลายทางชีวภาพ ผู้พัฒนาองค์ความรู้ด้านอนุกรมวิธาน และ ซิสเทมาติคส์ของสัตว์ในประเทศไทย

 ในด้านความหลากหลาย และการอนุรักษ์แมลงชีปะขาว ดร. ชนาพร สุทธินันท์ กล่าวว่า ในช่วงทศวรรษที่ผ่านมาเริ่มมีนักวิจัยศึกษาอนุกรมวิธานของแมลงชีปะขาวมากขึ้น ทำให้มีข้อมูลอนุกรมวิธาน และซิสเทมาติคส์ของตัวอ่อนแมลงชีปะขาวของประเทศไทยเพิ่มขึ้น มีรายงานพบแมลงชีปะขาวสกุลใหม่ และชนิดใหม่เพิ่มขึ้นในประเทศไทย สกุลใหม่ของแมลงชีปะขาวที่พบครั้งแรกในประเทศไทย จำนวน 6 สกุล ได้แก่ สกุล Sangpradubina Boonsoong & Sartori, 2016 สกุล Mekongellina Malzacher, 2019 สกุล Cymbalcloeon Suttinun, Gattolliat & Boonsoong, 2020 สกุล Elatosara Malzacher, 2020 และสกุล Thainis Malzacher, 2020 นอกจากนี้ยังพบสกุลที่รายงานครั้งแรกในประเทศไทยหลายสกุล เช่น สกุล Paegniodes Eaton, 1881 สกุล Procerobaetis Kaltenbach & Gattolliat, 2020 สกุล Securiops Jacobus, McCafferty & Gattolliat, 2006 และสกุล Tenuibaetis Kang & Yang, 1994 (การศึกษาครั้งนี้) ส่วนแมลงชีปะขาวชนิดใหม่มีการค้นพบมากกว่า 20 ชนิดในช่วง 10 ปีที่ผ่านมา คาดว่าจะมีการพบสกุลใหม่ และชนิดใหม่ในประเทศไทยเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ในอนาคต

การค้นพบตัวอ่อนแมลงชีปะขาวสกุลใหม่ และชนิดใหม่ของโลก สะท้อนให้เห็นถึงความหลากหลายทางชีวภาพ และทรัพยากรสัตว์น้ำในประเทศไทย ยังเป็นข้อมูลเพิ่มเติมจากรายงานเดิมที่มีอยู่ ทำให้มีจำนวนสกุล และชนิดของแมลงชีปะขาวเพิ่มขึ้นข้อมูลอนุกรมวิธานเป็นข้อมูลพื้นฐานสำคัญในการนำไปต่อยอดการศึกษานิเวศวิทยา การอนุรักษ์และการใช้เป็นดัชนีชี้วัดคุณภาพน้ำร่วมกับแมลงน้ำกลุ่มอื่นในอนาคต

ข้อมูลอ้างอิง

Suttinun C, Gattolliat J-L, Boonsoong B (2022) First report of the genus Tenuibaetis (Ephemeroptera, Baetidae) from Thailand revealing a complex of cryptic species. ZooKeys 1084: 165-182.

https://doi.org/10.3897/zookeys.1084.78405

 

 

ข่าวโดย ผกามาศ ธนพัฒนพงศ์ / หัวหน้างานประชาสัมพันธ์ / มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

You May Have Missed!

1 Minute
โรงพยาบาล
สำนักอนามัยจัดกิจกรรมรณรงค์วันส้วมโลก ประจำปี 2567 ณ โรงพยาบาลเจริญกรุงประชารักษ์
1 Minute
โรงพยาบาล
โรงพยาบาลเจริญกรุงประชารักษ์ จัดพิธีทำบุญสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำโรงพยาบาล
0 Minutes
ข่าวประชาสัมพันธ์
ทรู แจกใหญ่ จัดหนัก กับ แคมเปญ “รวยคูณสอง แจกทอง แจกรถ” ร่วมกับ 8 พาร์ทเนอร์ชั้นนำ มอบโชคใหญ่ให้ลูกค้าทรู ดีแทค รวมมูลค่ากว่า 5 ล้านบาท เพียงสมัครบริการเสริม ก็มีสิทธิ์ลุ้นรับของรางวัลทันที ตั้งแต่วันนี้ ถึง 31 พ.ค. 68
1 Minute
ข่าวประชาสัมพันธ์
คณะกรรมการบริหารโรงเรียนปลูกปัญญา แต่งตั้ง “บิ๊กทิน” ผจก.ฟุตซอลทีมชาติไทย  เป็นประธานที่ปรึกษาโรงเรียน